Bezoek aan den berg Athos | Page 6

zou het klooster Laura, onder de regeering van Constantijn, zijn gesticht door den heiligen Athanasius den Athoniet. In geen enkel geschiedboek wordt, voor zoover ik weet, van deze Athanasius gewag gemaakt; maar, in datzelfde klooster Laura ziet men een fresko, waarop deze zelfde Athanasius is afgebeeld, eene bul of breve ontvangende uit handen van den keizer Nicephorus Phokas, dat is dus omstreeks 965. Toch zijn sommige kloosters waarschijnlijk reeds v����r dien tijd gesticht: bij voorbeeld die van Iveron en Vatopedi.--Volgens het verhaal der monniken dan, verzocht en verkreeg Athanasius van den keizer de vergunning om op den berg Athos een klooster te bouwen, en stichtte hij de groote Lavra of Laura (Lavra beteekent vereeniging, gemeente). De kluizenaars, die destijds den geheelen berg bewoonden, zonden eene deputatie naar Konstantinopel, om tegen deze inneming van hun gebied te protesteeren. Te vergeefs: op hun verzoek werd geen acht geslagen, en weldra verrees het eene klooster na het andere. Toch zijn deze kluizenaars niet geheel uitgestorven. Op de hoogste rotspunten zijn nog altijd hermiten gevestigd, die daar, in de eenzame wildernis, ver van alle menschelijke woningen, leven. Wanneer zij op de berg geen voedsel meer kunnen vinden, dan melden zij zich aan de poort des kloosters aan, en bieden, in ruil voor eenige groenten, kleine rozekranzen en gebeeldhouwde kruisen aan. Hoewel zij de monniken met onverholen minachting behandelen, vereeren deze hen toch als heiligen. Toen wij het russische klooster verlieten, zag ik zulk een kluizenaar op een rots zitten: hij had bijna geen andere kleeding dan zijn buitengewoon langen baard. Geen vrouw, zelfs geen dier van het vrouwelijk geslacht, mag den berg betreden.
Op eenige minuten afstands van Kari��s, ligt het klooster Koutloumousis. Wij hadden dus alle gelegenheid om de kaloyers in hun dagelijksch leven gade te slaan. Zij laten de zorg voor den land- en tuinbouw aan de leekebroeders over, en doen zelf weinig anders dan bidden. Vroeg in de morgen verlaten zij hunne cellen, en verzamelen zich in de kerk, om de metten te zingen; daarna hooren zij de mis; gaan naar den reefter; wonen te vier ure de vesper bij; gebruiken te zes ure hun avondeten, zingen een lied, en gaan met zonsondergang ter ruste, om midden in den nacht op te staan en de vroegdienst in de kerk bij te wonen. De aanvang van al deze verschillende diensten wordt, naar de aloude wijze, aangekondigd, niet door het luiden van een klok, maar door het slaan met een hamer op een houten of ijzeren schijf, een zoogenaamden simander. De kaloyers lezen weinig andere boeken dan hun gebedenboek, de eukologia. Er zijn echter sommigen, die gereisd, de wereld gezien, gestudeerd en zich wetenschappelijk ontwikkeld hebben. Desniettemin verkeeren de boekerijen in een toestand van jammerlijke wanorde, waarvan men zich moeilijk een juist denkbeeld kan maken; en de betrekkingen van carthophilax is niet veelmeer dan eene sinecure.
Maar indien de monniken de letterkunde verwaarloosd hebben, zoo hebben zij hun ouden roem weten te handhaven op een ander gebied: dat van schilderen, graveeren en beeldhouwen in het hout, waarin hunne voorgangers reeds voor eeuwen uitmuntten. In de aan de Panagia gewijde hoofdkerk van Kari��s, vindt men eene reeks fresko's uit het schitterendste tijdperk der school van den berg Athos. Deze schilderijen zijn vervaardigd door Manuel, bijgenaamd Panselinos, (panasel?n?, volle maan) omstreeks de twaalfde eeuw te Salonika geboren--nauwkeuriger kon ik den tijd zijner geboorte niet te weten komen. Panselinos wordt als het hoofd beschouwd, niet alleen van deze kloosterschool, maar van geheel de byzantijnsche school. De overleveringen en beginselen dezer school zijn nedergelegd in een boek, getiteld Erm?neia t?s Z?graph��ch?s, Handboek der Schilderkunst, omstreeks 1650 saamgesteld door den monnik Dionysius, uit het klooster Fourna bij Agraphra in Thessali?, en door zijn leerling Cyrillus van Chio. In dit handboek vindt men uitvoerige voorschriften omtrent de wijze van schilderen, de voorstelling en schikking van gewijde onderwerpen, enz. Geschreven met het doel om de ontaarding der gewijde kunst te beletten, heeft dit boek de schilders als met onverbreekbare banden gebonden, en met terzijdestelling van iedere persoonlijke inspiratie en vrije conceptie, hun alleen de starre overlevering tot wet gesteld.
Zeer zeker ook onder den invloed dezer onveranderlijke, door de traditie gewijde regelen, is de kunst in de kloosters op de berg Athos tot een zeer laag peil afgedaald, en is alle leven en bezieling daaruit geweken. De eerste maal, dat ik het atelier van den schilder Anthimes bezocht, trof het mij, dat ik hier geen studi?n of schetsen vond, maar wel een aantal potten met vischlijm, aangelengde kalk, oli?n en andere dergelijke stoffen: in een woord, alles wat men in het laboratorium van een fabriekant van verwen zou verwachten. Ik vroeg onzen gastheer, ons iets van zijn werk te laten zien. "Wij maken geen studi?n of schetsen, antwoordde hij: wij werken dadelijk op den muur; het handboek leert ons de proporti?n van het